Sanktuarium w Lubaszu
Lubasz może poszczycić się cennymi zabytkami, wokół których toczy się życie kulturalno – duchowe mieszkańców wsi i całej gminy. Najcenniejszym zabytkiem w Lubaszu jest kościół - Sanktuarium pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny Królowej Rodzin.
Kościół został wzniesiony w latach 1750 – 1761 w stylu późnobarokowym na planie krzyża z dwoma wieżami, posiada dwie boczne kaplice a oprócz ołtarza głównego wewnątrz znajduje się jeszcze pięć ołtarzy bocznych. Wnętrze wykonane jest w stylu rokokowym, bogato zdobione. Na szczególną uwagę zasługują stylowe stalle, rzeźbiona ambona i chrzcielnica oraz chór przyozdobiony rzeźbami. Przed drugą wojną światową Kościół otrzymał nową polichromię według projektu profesora Wacława Taranczewskiego z Poznania. Prace po dwóch latach zostały zakończone w 1938 roku. Strop przyozdobiony został malowidłami przedstawiającymi sceny z życia Matki Boskiej oraz postacie polskich świętych. Polichromia została odnowiona w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku. W ołtarzu znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej Lubaskiej, o którym pierwsza historyczna wzmianka pochodzi z 1553 roku. Kościół lubaski jest więc od dawna ośrodkiem kultu Maryjnego. Pochodzące z XVIII wieku korony ozdabiające portret Matki Boskiej skradziono z kościoła w latach osiemdziesiątych XX wieku. W roku jubileuszowym dokonano koronacji obrazu koronami papieskimi poświęconymi przez Ojca Świętego Jana Pawła II podczas pielgrzymki do kraju w czerwcu 1999 r. Uroczystości koronacyjne odbyły się 03 września 2000 r. a wzięło w mich udział kilka tysięcy wiernych z całej Wielkopolski.
W ostatnim dziesięcioleciu sanktuarium zostało gruntownie wyremontowane. Położono między innymi nowe tynki, wykonano nową elewację i posadzkę, osadzono nowe wieże, wyremontowano dach, odrestaurowano ogrodzenie. Wewnątrz sanktuarium odnowiono ołtarz główny i dwa boczne ołtarze.
Do zespołu architektonicznego kościoła należy również dzwonnica wzniesiona w 1856 roku w formie czworobocznej wieży z motywami stylizowanego gotyku angielskiego. Ciekawy jest też zabytkowy cmentarz przykościelny, założony w 1761 roku, na którym zachowane zostały okazałe dawne nagrobki.
Wiatrak w Dębe
Charakterystycznym obiektem dla wsi jest korpus wiatraka-koźlaka z I połowy XIX w., który stoi na niewielkim wzgórzu przy drodze z Czarnkowa do Lubasza. Jest to najwyższy punkt w Gminie Lubasz i powiecie Czarnkowsko-Trzcianeckim.
Obiekt jest trzykondygnacyjny. Ma kształt prostopadłościanu o podstawie prostokątnej 5,0 x 5,4 m, wysokość od fundamentów do kalenicy to 12,2 m, a wysokość. Wiatrak został przywieziony w poł. XIX w. z Oporowa k. Wronek. Należał do młynarskiej rodziny Szczepańskich, która prześladowana przez władze pruskie po patriotycznych wydarzeniach Wiosny Ludów, zdecydowała przenieść się w te strony.
W 1889 roku wiatrak kupił młynarz Marcin Szypa. Jego zawodowa biegłość oraz zainstalowana własnego pomysłu i konstrukcji łuszczarka sprawiły, że produkował słynną na całą okolice kaszę.
W wiatraku dokonywano także przemiałów śrutowych na miejscowe potrzeby. Oprócz młynarstwa Marcin Szypa trudnił się rolnictwem. Posiadał 44 morgowe (11 ha) gospodarstwo. Jego syn Stanisław urodzony w 1900 roku, a od 1932 roku mistrz młynarski pomagał mu głównie w młynie. Uprawą roli zajmował się sam. W 1939 roku wiatrak dostał się w ręce Beniamina Bryksa – Niemca bez kwalifikacji młynarskich. Niefachowa eksploatacja do 1942 roku doprowadziła do poważnej dewastacji urządzeń. Po wyzwoleniu prawo własności całego majątku zostało przepisane na Stanisława Szypę. Dalsze użytkowanie wiatraka wymagałoby poważnych nakładów, na które się nie zdecydowano uważając całe przedsięwzięcie za nieopłacalne. Od 1950 roku wiatrak jest nieczynny. W 1977 roku został wpisany do rejestru zabytków.
O młynarstwie w Dębe źródła historyczne nie podają wiele informacji, wiadomo jedynie, że wiatrak z Dębe w 2 poł. XIX w. produkował słynną na całą okolicę kaszę.
W 2010 roku obiekt został wyremontowany dzięki realizacji przez Gminny Ośrodek Kultury projekt. Dzięki temu obiekt odzyskał piękny wygląd i zadbane otoczenie. Wiatrakiem formalnie opiekuje się Gminny Ośrodek Kultury, który udostępnia go do zwiedzania. Raz w roku organizowana jest tam impreza „Dzień latawca”, która przyciąga wielu zainteresowanych i jest wydarzeniem, wokół którego można zbudować ofertę promocyjną obiektu. Potencjał edukacyjny i kulturalny wiatraka jest jeszcze nie w pełni wykorzystany dlatego warto podejmować działania w kierunku organizacji zajęć edukacyjnych, plenerowych i innych.
Pałac w Lubaszu
Osiemnastowieczny, klasycystyczny pałac w Lubaszu, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, w województwie wielkopolskim. Pałac powstał w połowie XVIII wieku dla rodziny Wojciecha Miaskowskiego, wojewody kaliskiego, na terenie dawnego drewnianego dworu z XVI w. Zbudowany został w kształcie litery L. Nad podcieniem, wspartym na dziesięciu kolumnach, widnieją daty budowy dworu (1546), pałacu (1756) oraz jego ostatniej przebudowy (1911) przez rodzinę Szułdrzyńskich. Przy pałacu znajduje się park, a w nim klasycystyczna oficyna z pierwszej połowy XIX w.
Obecnie w rękach prywatnych.
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pałac_w_Lubaszu
Pałac w Sławnie
Zbudowany zapewne pod koniec XIX lub na początku XX wieku, bardzo zgrabny dwór w stylu tak zwanego kostiumu francuskiego. Styl ten zwykle stosowano w pałacach, rzadziej w mniejszych, mniej okazałych siedzibach. Tu dodano pewne elementy kostiumu polskiego: kolumnowy ganek, nieco wyższy niż typowy mansardowy dach, narożne ryzality przypominające trochę alkierze. Wszystko jednak dało dobry efekt estetyczny.
Sławno w XVI wieku należało do Sławińskich, później do Trąmpczyńskich, Radońskich, Kiełczewskich, a od 1816 roku do końca XIX wieku do Dulińskich. W XX stuleciu było własnością Plewkiewiczów.
W 1939 roku właścicielem Sławna był Jan Plewkiewicz. Majątek w 1926 roku liczył 1886 hektarów, miał gorzelnię i cegielnię.
Dom i park w nie najgorszym stanie.
Obiekt dostępny tylko z zewnątrz.
źródło: Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce Piotr Libicki, Marcin Libicki
Pałac w Bzowie
Pałac o cechach kostiumu francuskiego, piętrowy, nakryty dachem czterospadowym, z trzykondygnacyjną, kwadratową narożną wieżą nakrytą mansardowym dachem i z mocno wyłamanym ryzalitem na osi. Ryzalit o dwóch kondygnacjach opiętych pilastrami, z oknem nad wejściem flankowanym parą kolumn podtrzymujących fragment belkowania, na którym półkolisty naczółek. Elewacje – co częste w realizacjach kostiumu francuskiego -boniowane. Pałac wzniesiony zapewne w latach siedemdziesiątych XIX wieku.
W XIX wieku Bzowo było własnością Chełmickich, w tym, w 1881 roku, Florentego Chełmickiego. Na początku XX wieku należało do Marii z Szułdrzyńskich Nieżychowskiej, a w 1909 roku do spadkobierców po niej – małoletnich Karoliny i Jana Nieżychowskich herbu Pomian. Później wraz z ręką Karoliny, zamężnej za Teodorem Moszczeńskim, przeszło na Moszczeńskich, a następnie Kazimierza Dzieduszyckiego i od 1936 roku Janusza Cegielskiego.
W 1930 roku Bzowo stanowiło własność Teodora i zapewne Karoliny Moszczeńskich. Majątek w 1926 roku liczył 445 hektarów, miał gorzelnię i cegielnię.
Dom w zadawalającym stanie. Park w stanie dobrym. Obiekt dostępny tylko z zewnątrz.
źródło:Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce Piotr Libicki, Marcin Libicki
Pałac w Goraju
W latach 1910-1911 zapewne według projektów samego właściciela hrabiego Wilhelma Bolka von Hochberga firmy architektoniczne z Berlina- Gradehand und Franke oraz Paulus und Liloe – wybudowały ten neorenesansowy zamek wzorowany na późnorenesansowym zamku w Varenholz w Westfalii. Jak zwykle w tej epoce styl nie był czymś oczywistym, tak jak to było w średniowieczu, renesansie czy baroku, gdzie formy były wyrazem idei, którą epoka żyła. W XIX wieku i później z braku tej idei przewijały się wszystkie poprzednie formy: neoromanizm, jak to widzimy w cesarskim zamku w Poznaniu, neogotyk m.in. w Kórniku, niezliczone przykłady neorenesansu, i to zarówno w wersji północnej, jak i włoskiej, oraz neobarok, choćby w Smolicach w wydaniu wilhelmińskim czy w Wargowie w wydaniu polskim. Miał zatem z czego czerpać wiek XIX bez większego wkładu własnego.
Zostawała jeszcze eklektyczna mieszanina stylów jak w Gościeszynie. Nieodrodnym dzieckiem epoki jest też neorenesansowy zamek-pałac w Goraju. Trzeba przyznać, że uzyskano efekt znakomity-piękny, „czysty” stylowo zamek renesansowy, i jak na styl bądź co bądź nieautentyczny, wyjątkowo bezpretensjonalny. Potężne baszty, krępe wieże, dekoracyjne szczyty-wszystko składa się na wyśmienitą całość.
W niedalekim sąsiedztwie, po drugiej stronie parowu, znajduje się druga rezydencja właścicieli Goraja, czy też raczej oficyna- piękny neobarokowy pałac. I znów doskonałe proporcje obszernego piętrowego budynku, dość wysoki łamany dach, w którym ukryto mieszkalne piętro, półokrągłe ryzality i zgrabna wystawka dachowa, w połączeniu z dobrze dobranymi kolorami tynków żółtych i czerwonych, a także szlachetny detal architektoniczny świadczą, że nawet w stylach nieatentycznych, naśladowczych, w tym wypadku neobaroku, można osiągnąć efekty estetyczne.
Niedaleko od Goraja, między Kruczem a Ciszkowem, znajduje się trzecia rezydencja właścicieli Goraja: w lesie w Gniewomierzu drewniany pałac w stylu szwajcarskim- wielka rzadkość w architekturze na terenie Polski.
Goraj był w XIX wieku własnością Goetzendorf-Grabowskich. W roku 1873 sprzedany został hrabiom von Hochbergom będącym jednocześnie książętami pszyńskimi, czyli von Pless. Później własność bocznej linii von Hochbergów. W 1881 roku właścicielem był Henryk XI książę von Pless hrabia von Hochberg, później hrabia Wilhelm Bolko von Hochberg i jego żona Annemarie z domu von Arnin. W rękach von Hochbergów Goraj pozostawał aż do drugiej wojny światowej.
W 1926 roku właścicielem Goraja był Niemiec hrabia Wilhelm von Hochberg.
Majątek liczył11409 hektarów.
Dwie pierwsze dostępne z zewnątrz. Dom „szwajcarski” niedostępny. Wszystkie trzy siedziby w bardzo dobrym stanie. Naturalne otoczenie i piękne położenie.
źródło: Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce Piotr Libicki, Marcin Libicki
